Według wstępnych danych Departamentu Statystyki roczna inflacja na Litwie osiągnęła w maju nowe maksima i wyniosła 18,5%. To szybkie tempo wzrostu cen wynika z rosnących kosztów produkcji, niewystarczającej podaży i rosnącego popytu.

Wojna na Ukrainie ograniczyła import z Rosji, Białorusi i Ukrainy, a Litwa była jednym z pierwszych krajów UE, które odmówiły Rosjanom importu gazu, ropy i energii elektrycznej. To właśnie spadek źródeł dostaw mógł wpłynąć na podaż i ceny energii, które po Estonii w kwietniu wzrosły najbardziej w naszym kraju i stały się źródłem inflacji.

Litwa wyróżnia się także na tle innych krajów UE pod względem tempa wzrostu płac. 2021 W IV kwartale w porównaniu do analogicznego okresu w 2020 r. Na Litwie godzinowe koszty pracy wzrosły o 16,8% w przemyśle io 18,1% w usługach. W Estonii, na Łotwie iw Polsce wzrost kosztów pracy nie przekroczył 10%, natomiast w sektorze usług przekroczył 11% w samej Polsce, choć średnie w UE iw strefie euro kształtowały się na poziomie około 3%.

Szybszy wzrost płac na Litwie niż w innych krajach miał podwójny wpływ na ceny towarów i usług. Z jednej strony koszty pracy są częścią całkowitego kosztu towarów i usług, a ich wzrost prowadzi również do wyższych cen danych produktów. Z drugiej strony szybki wzrost płac oznacza, że ​​konsumenci mają więcej pieniędzy i po pandemii są jeszcze bardziej skłonni do wydawania ich na towary i usługi, co powoduje wzrost popytu.

Prawdopodobne jest, że zwiększony popyt na niektóre produkty, takie jak konserwy, kasze, ropa naftowa, a także wspomniane już ceny energii i koszty pracy przyczyniły się do inflacji w sektorze żywności i napojów bezalkoholowych, gdzie Wzrost cen na Litwie był najwyższy na Litwie w kwietniu. Przyczyniły się do tego również ubiegłoroczne słabe zbiory, które doprowadziły do ​​spadku podaży warzyw i innych produktów rolnych.

Wpływ na ceny żywności mógł mieć również fakt, że w 2020 r. litewskie ceny żywności wynosiły około 85% średniej UE i były jednymi z najniższych w tym czasie w UE. Przy sile nabywczej konsumentów i szybkim wzroście kosztów podmiotów gospodarczych przedsiębiorstwa w naszym kraju miały większą motywację do przenoszenia zwiększonych kosztów na odbiorców końcowych w postaci wyższych cen niż w krajach, w których ceny w 2020 r. były na wyższym poziomie i siła nabywcza nie rosła tak szybko w ciągu ostatnich kilku lat.

Co więc może zrobić Rada ds. Konkurencji w okresie wysokiej inflacji?

Rada ds. Konkurencji zasadniczo wykorzystuje trzy główne narzędzia, aby uniknąć wzrostu cen z powodu ograniczeń konkurencji.

Pierwszym z nich jest kontrola połączeń.

Podejmując decyzję o zezwoleniu na proponowane połączenie, Rada ds. Konkurencji ocenia, czy dana operacja nie ograniczy w istotny sposób konkurencji ani nie stworzy lub nie wzmocni pozycji dominującej określonej spółki. Wykonując to uprawnienie, Urząd nie zezwolił na połączenie IKI i RIMI. Decyzja ta zapobiegła większej koncentracji detalistów na rynkach lokalnych, pozwalając jednocześnie na intensywniejszą konkurencję między detalistami, która bez wątpienia uległaby zmniejszeniu, gdyby na rynku pozostało mniej detalistów. Kontrola fuzji nie jest jednak narzędziem reagowania na rosnące ceny. Celem tego narzędzia jest utrzymanie konkurencyjnej struktury rynku, która w dłuższej perspektywie przyczyni się do bardziej efektywnej konkurencji i niższych cen dla konsumentów.

Drugim narzędziem jest badanie porozumień antykonkurencyjnych pomiędzy firmami (i nie tylko).

Kartele mogą przybierać różne formy: ustalanie cen, ograniczanie produkcji lub sprzedaży, podział rynku, ale wszystko to może prowadzić do wzrostu cen produktów. Ceny mogą również wzrosnąć z powodu tzw. wertykalnych porozumień antykonkurencyjnych między przedsiębiorstwami na różnych poziomach produkcji i dystrybucji. Jeśli Rada ds. Konkurencji otrzyma dowody takich naruszeń, umowy te są interpretowane, a naruszający podlegają karze grzywny w wysokości do 10% całkowitego rocznego obrotu firmy. Rada ds. Konkurencji nie tylko zbiera dowody domniemanych naruszeń, ale może je również uzyskać od organów ścigania i innych instytucji publicznych, od samych sprawców, a także od osób fizycznych. Osoby naruszające, które przedstawią Radzie ds. Konkurencji dowody istnienia kartelu, mogą otrzymać pełny immunitet lub obniżone grzywny, a osoby, które przekazały organowi informacje o kartelu, mogą otrzymać zryczałtowane odszkodowanie w wysokości do 100 000 EUR.

Kolejnym narzędziem Rady ds. Konkurencji jest ocena projektów aktów prawnych i obowiązujących aktów prawnych pod kątem ich wpływu na konkurencję, proponując usunięcie nieuzasadnionych ograniczeń konkurencji wynikających z regulacji przewidzianych w aktach prawnych lub ich projektach.

Tak więc, podczas gdy ceny mogą w niektórych przypadkach wzrosnąć w wyniku karteli lub ograniczeń konkurencji z powodu złej regulacji, na inflację może wpływać kombinacja czynników, takich jak rosnące koszty działalności, zaufanie konsumentów, spadające źródła towarów i wiele innych. I nie wszystkie z nich mogą zostać wyeliminowane przez Radę ds. Konkurencji lub jakikolwiek inny organ ochrony konkurencji na świecie. Jednak dowody konkurencji mogą rozbić kartele i bronić skutecznej konkurencji, co jest kluczowym czynnikiem nie tylko w zachęcaniu firm do oferowania konsumentom możliwie najlepszych cen usług i towarów, ale także w zwiększaniu wyboru i jakości produktów.

Autorem komentarza jest Pavel Jacunskij, Przewodniczący Zespołu ds. Polityki Konkurencji Rady Konkurencji

Opinia autora niekoniecznie pokrywa się ze stanowiskiem redakcyjnym.