105 lat temu, w dniach 13-14 marca 1918 r., litewskie ugrupowania patriotyczne w Stanach Zjednoczonych jednogłośnie postanowiły poprzeć niepodległość Litwy i zabiegać o uznanie rządu Stanów Zjednoczonych. Dwa główne nurty ideowe Litwinów w Stanach Zjednoczonych – katolicy i nacjonaliści, których przekonania były zgoła odmienne – potrafiły się dogadać i wspólnie pracować „dla tej Litwy”.

Później stał się przykładem dla całej diaspory, że w decydujących momentach możliwa jest jedność, odkładając na bok ambicje i partyzanckie przekonania, w dążeniu do wspólnego celu – wolności dla Litwy.

I wojna światowa i wycofanie się władzy rosyjskiej z kraju w 1915 r. skłoniły nie tylko Litwinów, ale także Litwinów mieszkających poza granicami kraju do podjęcia wysiłków na rzecz odbudowy państwa. Przywódcy Litwinów w Stanach Zjednoczonych koncentrowali swoje działania na dwóch najważniejszych kierunkach: publikowaniu artykułów na temat odbudowy państwa litewskiego nie tylko w prasie litewskiej, ale także w prasie angielskiej oraz próbie nawiązania stosunków z USA rząd. struktur, w celu uzyskania wsparcia materialnego i uznania dla przyszłej niepodległej Litwy.

Nie tylko przywódcy diaspory, ale także zwykli Litwini odczuwali niebezpieczeństwo dla narodu litewskiego w Europie, że Litwa znów jest z czymś powiązana.

Zauważalny jest bezprecedensowy wzrost emigracji narodowej, a także szczera gotowość Litwinów w Stanach Zjednoczonych do poświęceń. Jest nadzieja na powrót do wolnej Litwy. Okres wojny jest ważny dla Litwinów w Ameryce, ponieważ w tym czasie ukształtowały się ostatecznie ich nurty ideowe (katolicki, nacjonalistyczny i socjalistyczny) i położono podwaliny pod wspólne działania na rzecz odzyskania niepodległości przez ich dawną ojczyznę.

Nie wymienione w programie pokojowym

w 1918 r. Na początku roku po raz pierwszy stało się to, do czego aspirowali wszyscy emigranci litewscy w Stanach Zjednoczonych, których było około 700 tysięcy: dwa najbardziej wpływowe nurty ideowe emigrantów – katolicy i nacjonaliści – postanowili wspólnie działać politycznie. Byli już skupieni w organizacjach politycznych: katolicy utworzyli Radę Litwinów Amerykańskich, a nacjonaliści – Narodową Radę Litwinów Amerykańskich.

Co więc ostatecznie zachęciło, co stało się pierwszym bodźcem dla litewskich przywódców w Stanach Zjednoczonych do podjęcia decyzji o dążeniu do jedności? Był to prezydent USA Woodrow Wilson w 1918 roku. 8 stycznia opublikowano 14-punktowy program pokojowy, w którym Litwini w Stanach Zjednoczonych nie znaleźli nazwy Litwy. Była tam Polska, ale nie Litwa! Wśród emigrantów zapanowało wielkie poruszenie.

Nie tylko przywódcy diaspory, ale także zwykli Litwini odczuwali niebezpieczeństwo dla narodu litewskiego w Europie, że Litwa znów jest z czymś powiązana. A telegramy protestacyjne i rezolucje z odbytych zebrań napływały do ​​Waszyngtonu ze wszystkich regionów Litwy. Masowe wstrząsy zmusiły fale emigrantów i ich przywódców do zbliżenia się do siebie.

Decyzja socjalistyczna

Na przełomie stycznia i lutego odbyły się negocjacje między przedstawicielami katolików, nacjonalistów i socjalistów. Zdecydowano o zwołaniu Sejmu, przy założeniu, że żadna ze stron nie będzie podnosić na Seimasie takich kwestii, które byłyby wrogie jakiemukolwiek obecnemu udziałowi. Ogłoszono więc, że w 1918 roku w dniach 13-14 marca w Nowym Jorku zbierze się Sejm Powszechny Litwy. Spodziewano się, że zgromadzeni w Stanach Zjednoczonych delegaci litewscy publicznie zadeklarują, że diaspora litewska chce widzieć Litwę jako niepodległe państwo. W tym samym czasie przygotowano generalne odwołanie Litwinów w Stanach Zjednoczonych do społeczeństwa, powołano komisje do zwołania Sejmu i przygotowania rezolucji.

Jednak tylko delegaci katolików i nacjonalistów zgodzili się przyjechać do Nowego Jorku. Socjaliści odmówili i zaczęli ostro krytykować Seimas w swojej prasie i wzywać innych do nieuczestniczenia. Po co? Socjaliści wyznawali ducha internacjonalizmu – ważniejsze były dla nich bliskie stosunki robotników litewskich w Stanach Zjednoczonych z robotnikami innych narodów i krajów oraz ich walka z tzw. burżuazją.

Przedstawiciele tego ruchu opowiadali się za „wolną Litwą, związaną federacyjnymi więzami z proletariackim państwem rosyjskim”. Jednocześnie wypowiadali się przeciwko katolikom i nacjonalistom, jak to nazywali socjaliści, „Litwie rządzonej przez burżuazję”. Dlatego socjaliści litewscy w Stanach Zjednoczonych odmówili udziału w Sejmie.

W prasie innych nurtów taka odmowa socjalistów została oceniona jako żadna strata dla emigranta, gdyż lewicowcy nie byli zwolennikami niepodległości Litwy. Tak więc tylko katolicy i nacjonaliści zaczęli wybierać swoich delegatów do Sejmu.

Wyszukiwanie ścieżek akordów

Ogromna prestiżowa sala teatralna w Madison Square Garden została wynajęta dla Seimasu w Nowym Jorku, gdzie według oficjalnych danych zgromadziło się 1101 delegatów, ale w rzeczywistości ponad 1200, bo część nie została należycie zarejestrowana. Około dwie trzecie z nich reprezentowało organizacje katolickie, jedna trzecia – nacjonalistów. Kilkudziesięciu innych, którzy przybyli, było litewskimi socjalistami w Stanach Zjednoczonych, którzy nie posłuchali swoich przywódców.

Seimas rozpoczął się uroczyście. Otworzył ją katolicki delegat Julius Kaupas, przyszły reprezentant Litwy ze Stanów Zjednoczonych w Sejmie założycielskim Litwy; sekretarzami byli redaktorzy gazet Leonardas Šimutis i Juozas Širvydas.

Każdy nurt wymieniał swoich mówców: katolików reprezentowali Jonas Miliauskas i ksiądz Jonas J. Jakaitis, a nacjonalistów reprezentowali Matas J. Vinikas i prawnik, redaktor Bronius K. Balutis. Wywiązała się dyskusja. Powstałe problemy udało się przezwyciężyć, a Sejm zakończył pracę bez rozpadu.

Wiele lat później L. Šimutis wspominał, że chociaż katolicy mieli większość w Sejmie, „jednak ta większość, która dążyła do włączenia wszystkich patriotycznych Litwinów we wspólne dzieło wyzwolenia Litwy, nie zaczęła dyktować mniejszości. Szukała sposobów na kompromis i je znaleźliśmy”.

Aplikacja na prezydenta Stanów Zjednoczonych

Delegaci Sejmu przyjęli dwanaście ważnych uchwał. Jednym z najważniejszych jest żądanie niepodległości od Litwy. Już w pierwszej rezolucji, poświęconej gratulowaniu prezydentowi W. Wilsonowi jako orędownika małych narodów, wyraża się życzenie Litwinów w Stanach Zjednoczonych, aby ujrzeć „całkowicie niepodległy naród litewski”.

W drugiej i najważniejszej rezolucji „O niepodległości Litwy” Sejm postanowił „zwrócić się do Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki i do wszystkich krajów udzielających pomocy i neutralnych oraz zażądać uznania: I) rozwoju Litwy wymaga stworzenia demokratycznie zorganizowanego niepodległego państwa z granicami etnograficznymi, niezbędnymi do życia gospodarczego i działań naprawczych. II) Aby niepodległość Litwy była zapewniona przez kongres pokojowy, w którym muszą uczestniczyć również przedstawiciele Litwy. III) Aby należycie przekazać wszystkie te rezolucje orędownikowi małych zniewolonych ludów, naszemu najbardziej szanowanemu prezydentowi Woodrowowi Wilsonowi, oraz wszystkim pomagającym i neutralnym krajom świata”.

Seimas przyjął uchwałę jednogłośnie. Rezolucje te stanowiły ważne poparcie polityczne Litwinów w Stanach Zjednoczonych na Radzie Litewskiej w Wilnie i na Soborze 16 lutego. do ogłoszonego przez Litwę aktu niepodległościowego, o którym delegaci Sejmu prawdopodobnie nic nie wiedzieli lub nie byli jeszcze w stanie ocenić. Częściowo ilustruje to analiza ówczesnych gazet litewskich w Stanach Zjednoczonych. Około 16 lutego prasa wspomniała o ustawie dopiero w maju-czerwcu.

Przyjęto inne ważniejsze rezolucje: „W sprawie reprezentacji Litwy na Konferencji Pokojowej”, „Rezolucja w sprawie formy rządu”, „Powrót uchodźców i odbudowa Litwy”, „Rezolucja w sprawie repatriacji do narodów sąsiednich”, „W sprawie ziemi litewskiej „itp.

Pierwsze przedstawicielstwo

Przed litewskim Sejmem Powszechnym w Nowym Jorku katolicy i nacjonaliści prowadzili działalność polityczną oddzielnie. Teraz postanowiono wspólnie pracować nad pracą polityczną na rzecz wyzwolenia Litwy. W drugim dniu Sejmu delegat nacjonalistów, redaktor naczelny tygodnika „Lietuva” Bronius K. Balutis przedstawił uchwałę w sprawie Wspólnego Komitetu Wykonawczego.

Tekst brzmiał następująco: „Generał litewsko-amerykański Seimas postanawia, że ​​w celu uzyskania przez Litwę niepodległości w innych sprawach litewskiej polityki zagranicznej, Rada Litewsko-Amerykańska i Litewsko-Amerykańska Rada Narodowa wybierzą komisję Wspólnego Wykonawcy, która wykona wspólne uchwały obu Rad. „O siedzibie tego Komitetu Wykonawczego i liczbie jego członków zdecydują same Rady”.

Niestety, ten wspólny organ polityczny – Komitet Wykonawczy (Wykonawczy) – został ostatecznie utworzony dopiero 29 października. W Waszyngtonie, w siedzibie Litewskiego Biura Informacyjnego, które działa od 1917 roku i jest finansowane przez katolików. Tomas Norus-Naruševičius został mianowany przewodniczącym komitetu wykonawczego, ks. Jonas Žilius sekretarzem, Jonas Šliūpas i Kazys Česnulis członkami. Wszyscy musieli mieszkać w Waszyngtonie.

Później do komitetu dołączyli: nacjonaliści Matas Vinikas, Juozas Širvydas, Jonas Liūtas i Anicetas B. Strimaitis, katolicy Julius Kaupas, Balys Mastauskas, Jonas Lopatto i Leonardas Šimutis, którzy mogli już mieszkać we własnych regionach. Litewskie Biuro Informacyjne nadal działało. Reżyserował dalej Julius Bielskis.

w 1918 r. pod koniec roku pierwszy poseł litewski w Niemczech Jurgis Šaulys upoważnił Komitet Wykonawczy do czasowego pełnienia funkcji nieoficjalnego przedstawicielstwa Litwy. W ten sposób Komitet Wykonawczy, nie tylko w imieniu Litwinów w Stanach Zjednoczonych, ale także w imieniu rządu litewskiego, zwracał się w różnych sprawach do władz amerykańskich, informował opinię publiczną amerykańską i stale przypominał o potrzebie uznania Republiki Litewskiej. . w 1919 r. Przybyła pod koniec 2011 r. delegacja rządu litewskiego przejęła funkcje Komitetu Wykonawczego, pozostawiając jego członkom dalszą pracę na rzecz państwa litewskiego.