„Nigdy więcej nie chcemy «rosyjskiego świata», nie potrzebujemy go. Mamy własną kulturę, własne tradycje. Wyzwaniem dla dzisiejszej UE jest rzeczywiste otwarcie drzwi dla Ukrainy i Mołdawii, pomimo wojny i wojny potencjalnie ogromne koszty odbudowy Ukrainy po wojnie Musimy udźwignąć ten ciężar, pomóc Ukraińcom i uczynić ich równoprawnymi członkami UE” – powiedział Prezydent UE Andrzej Duda uczestnicząc w spotkaniu z Radą. Prezydenta Republiki Litewskiej Gitanasa Nausėdy, które odbyło się podczas międzynarodowego forum „Idea Europy” na Uniwersytecie Witolda Wielkiego (VDU).

Forum poświęcone 20. rocznicy przystąpienia Litwy do Unii Europejskiej i 35. rocznicy przywrócenia UMV zgromadziło polityków, intelektualistów i naukowców z kontynentu. Uczestnicy wydarzenia wymienili się pomysłami, spostrzeżeniami i dobrymi praktykami, które kształtują przyszłość Europy. Głównymi tematami forum były rozszerzenie UE i związane z nim wyzwania, migracja oraz rola uniwersytetów w Europie. Podczas forum odbyły się dwie dyskusje: pierwsza, prowadzona przez ekspertów, poświęcona była UE i jej możliwej przyszłości, druga – rozmowie pomiędzy prezydentami Litwy i Polski.

W swoim przemówieniu otwierającym Prezydent RP podkreślił, że dziś Litwa i Polska są ważnymi partnerami, którzy nawet po upadku komunizmu stali się jednym z najważniejszych aktorów w tworzeniu zjednoczonej Europy. „Dążenie do wolności Litwinów i Polaków oraz odrzucenie sowieckiej dominacji potwierdzają, że różnice w pamięci przezwycięża poczucie wspólnoty, które nas jednoczy. Jesteśmy razem, jesteśmy partnerami, sojusznikami i przyjaciółmi. Wierzę, że dzięki naszej współpracy przezwyciężymy w tym niespokojnym czasie wszelkie wyzwania i zagrożenia płynące ze Wschodu, razem jesteśmy silniejsi, jesteśmy narodem sukcesu i zwycięstwa” – powiedział A. Duda.

Przypomnienie o mocy edukacji w tworzeniu zmian

„Wysiłki Litwy o członkostwo w Unii Europejskiej były nie tylko podróżą historyczną i polityczną, ale także osobistą podróżą dla każdego z nas, przyczyniającą się do budowy silniejszej i bardziej zjednoczonej Europy. Paradoksalnie wielu nowych członków UE, zwłaszcza Polska , Litwa i kraje bałtyckie, są teraz zdecydowane ponieść więcej poświęceń na rzecz starych demokracji Europy, aby zachować wartości kontynentu. Inwazja Rosji na Ukrainę zjednoczyła nas we wspólnym oporze i wsparciu dla Ukrainy” – powiedział, dziękując, rektor VMU prof. Juozas Augutis Przywódcom Litwy i Polski za determinację w walce z rosyjskim zagrożeniem w Europie.

Rektor przypomniał, że Uniwersytet Witolda Wielkiego aktywnie wspiera także Ukrainę. Przy UMV działa nie tylko ośrodek ukraiński otwarty z inicjatywy pierwszych dam Litwy i Ukrainy, ale także ośrodek Mariupola State University. VDU jest także członkiem europejskiego sojuszu uniwersyteckiego Transform4Europe. Sojusz obejmuje dziesięć kontynentalnych instytucji szkolnictwa wyższego i jednego partnera stowarzyszonego – Uniwersytet Stanowy w Mariupolu. Od początku wojny na dużą skalę VMU gościło ponad 300 ukraińskich studentów, zapewniając Ukrainie wsparcie poprzez działania wspierające, zakwaterowanie i zatrudnienie, pomoc psychologiczną, naukę języków obcych, czas wolny i różne inne możliwości.

„Rozważając wyzwania i możliwości stojące przed Europą, nie zapominajmy o sile edukacji, która może napędzać zmiany. Inwestujmy w nasze uniwersytety, wzmacniajmy pozycję studentów i badaczy, wspierajmy uczenie się przez całe życie. Dzięki edukacji możemy wykorzystać potencjał naszego kontynentu i zapewnić wszystkim lepszą przyszłość” – podkreślił profesor. J.Augutisa.

Debatę pomiędzy Prezydentami Polski i Litwy moderował Dziekan Wydziału Nauk Politycznych i Dyplomacji VMU, profesor Šarūnas Liekis.

Podczas dyskusji na temat UE poruszono kwestię wojny na Ukrainie i innych kryzysów.

Podczas pierwszej dyskusji na forum, poświęconej możliwej przyszłości Unii Europejskiej, były stały przedstawiciel Szwecji przy UE Lars Danielsson podkreślił, że najlepszą cechą Wspólnoty jest jedność i że obecnie najważniejsze kwestie są ze sobą powiązane na Ukrainę i zakończenie rosyjskiej agresji.

„Ukraina wykonała niezwykłą pracę, przekształcając swoje społeczeństwo, nawet podczas wojny, a UE musi odrobić swoją pracę domową. Jak możemy zapewnić, że Ukraina stanie się członkiem UE tak szybko, jak to możliwe? Jestem pewien, że Ukraina zrobi to, co należy z jej strony konieczne, musimy teraz zrobić to, co leży w naszych rękach. Mimo że istnieją różnice polityczne, jak dotąd wykazaliśmy się niezwykłą jednością. Musimy jednak przyspieszyć prace, gdy tylko cykl wyborczy się zakończy głównym zadaniem” – zapewnił L. Danielsson, który był zadowolony, że przyszłoroczne przewodnictwo Polski w Radzie UE może przyczynić się do postępu w tym obszarze.

Agnė Kazlauskaitė, pełniąca obowiązki szefa Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej na Litwie, przypomniała, że ​​w niedawnej przeszłości instytucje europejskie musiały mierzyć się z różnymi kryzysami – pandemią, kryzysem migracyjnym na granicy litewskiej, przyjmowaniem ukraińskich uchodźców.

„Winston Churchill, jeden z pionierów integracji europejskiej, powiedział, że historię Europy definiuje walka z jednym kryzysem za drugim bez utraty entuzjazmu. Skupienie, solidarność i duch współpracy pomagają nam mobilizować wysiłki i zwalczać kryzysy” – zauważyła A. Kazlauskaitė .

Bycie w Unii Europejskiej oznacza swobodne oddychanie

W dyskusji wziął także udział rektor Państwowego Uniwersytetu w Mariupolu (MVU) Mykoła Trofymenko. Budynki MVU uległy zniszczeniu podczas wojny w Rosji, jednak uczelnia z sukcesem wznowiła działalność i rozbudowuje swoje połączenia w Europie i na świecie. Zdaniem Trofimenko celem MVU jest pokazanie, że uniwersytet to nie mury swoich budynków, ale jego ludzie, aby można było go pomyślnie odbudować i odrestaurować.

„Chcę przypomnieć Europejczykom o zapomnianym poczuciu, czym jest Unia Europejska. Poczułem to uczucie, kiedy udało mi się uciec z Mariupola po trzech tygodniach bombardowań, kiedy Rosjanie zniszczyli moje miasto. Dotarłem w marcu na terytorium kontrolowane przez Ukrainę 15, przejeżdżając przez terytoria okupowane przez Rosję, ponad dwadzieścia rosyjskich punktów kontrolnych, pierwszym uczuciem, jakie poczułem na terytorium Ukrainy było: mogę swobodnie oddychać. C. „To podstawowe uczucie, o którym należy pamiętać. Istnieje duże niebezpieczeństwo, że sąsiad przyjdą i pozbawią was prawa do swobodnego oddychania” – powiedział Trofimenko.

Uniwersytety są obrońcami wartości europejskich

Podczas wydarzenia rektor Uniwersytetu Łotewskiego Gundars Bērziņš podzielił się swoimi pomysłami na temat zasad, którymi powinna kierować się Unia Europejska oraz roli, jaką uniwersytety powinny odgrywać w Europie i na świecie. Według niego dzisiejsze uniwersytety powinny nie tylko upowszechniać wiedzę i tworzyć wartość dla społeczeństwa, ale także stać się centrami wymiany wiedzy, strażnikami stabilności i tożsamości lokalnej.

„W zglobalizowanym świecie nasze wyjątkowe dziedzictwo nie jest czymś oczywistym, musimy go bronić, pokazywać, jak ważne jest wspieranie naszych lokalnych tradycji. To jest podstawa naszej tożsamości i nasza motywacja do rozwoju naszych państw narodowych, która jest ważne, aby UE jako całość funkcjonowała jako jednolity system mający na celu wspólny cel” – wyjaśnił rektor Uniwersytetu Łotewskiego.

Oddelegował go Tomasz Pietrzykowski, prorektor ds. współpracy międzynarodowej i lokalnej UŚ, który podkreślił, że uczelnie są obrońcami wartości europejskich, szczególnie ważnych w trudnych czasach. „Dziś uniwersytety w coraz większym stopniu stają się motorem integracji europejskiej. Jesteśmy bardziej otwarci, bardziej postępowi i z większym entuzjazmem w naszych wysiłkach na rzecz zjednoczenia UE. To szczególna odpowiedzialność” – powiedział Pietrzykowski.

Dyskusję ekspercką moderowała Emilija Pundziūtė-Gallois, badaczka z VMU.

Pierwsze forum „Idee Europy” odbyło się w 2022 r. w listopadzie w ramach programu „Kowno Europejska Stolica Kultury 2022”. Wydarzenie zgromadziło wówczas nie tylko prezydentów Litwy, Polski, Ukrainy, Łotwy i Rumunii, ale także intelektualistów z całego kontynentu. „Deklaracja Schumana, z której wyłoniła się poprzedniczka Unii Europejskiej, stwierdza: «Europa nie zostanie utworzona natychmiast». Wychodząc z założenia, że ​​budowanie Europy jest zadaniem ciągłym, Forum stanie się regularnie organizowanym wydarzeniem, podczas którego zadajemy sobie pytanie, czym jest Europa, jakie miejsce i jaką rolę pełni w świecie” – zauważają organizatorzy.