Szefowie państw z Niemiec, Izraela i Polski przemówili do wydarzenia w Miejscu Pamięci Getta Warszawskiego. Później razem odwiedzą synagogę.

Prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier poprosił w środę o przebaczenie zbrodni popełnionych przez Niemcy podczas II wojny światowej.

„Stoję dziś przed wami i proszę o przebaczenie za zbrodnie popełnione tutaj przez Niemców” – powiedział FW Steinmeier do ocalałych z Holokaustu i innych osób w stolicy Polski, gdzie jako pierwszy przywódca państwa niemieckiego przemawiał podczas obchodów.

Dodatkowo FW Steinmeier skrytykował rosyjskiego przywódcę Władimira Putina za jego inwazję na Ukrainę.

„Nielegalnie atakując pokojowy i demokratyczny sąsiedni kraj… prezydent Rosji naruszył prawo międzynarodowe… Ta wojna przyniosła narodowi ukraińskiemu niezmierzone cierpienia, przemoc, zniszczenie i śmierć” – powiedział FWSteimeier podczas upamiętnienia powstania.

Miesięczne powstanie było największym aktem oporu Żydów wobec nazistów podczas II wojny światowej.

Warszawscy Żydzi zbuntowali się przeciwko nazistom 19 kwietnia 1943 r., uznając, że wolą walczyć i umrzeć niż iść do obozów zagłady.

„Powstanie było samobójstwem. Nie mogliśmy wygrać, ale musieliśmy ich skrzywdzić” – powiedziała agencji AFP przed rocznicą Halina Birenbaum, 93-letnia ocalała z getta.

W walkach w getcie zginęło ok. 7 tys. osób. Żydów i 6000 innych osób podczas pożarów wywołanych przez nazistów.

450 000 Żydów

Podobnie jak w poprzednich latach wolontariusze w całej Warszawie rozdają papierowe żonkile, które przyczepia się do ubrań.

Ta tradycja upamiętnia Marka Edelmana, jednego z przywódców powstania w getcie warszawskim, który aż do swojej śmierci w 2009 roku złożył bukiet żonkili pod pomnikiem w dniu swoich urodzin.

Kolorem i kształtem żonkile przypominają żółte gwiazdy, które naziści musieli nosić na Żydach.

W tym roku papierowe żonkile rozdawane są także w innych polskich miastach.

– Mamy nadzieję, że rozdamy łącznie 450 000 papierowych kwiatów – powiedziała Zofia Bojańczyk, koordynatorka inicjatywy żonkilowej. „Liczba ta przedstawia liczbę żydowskich kobiet i mężczyzn uwięzionych w getcie warszawskim w okresie jego największego rozkwitu”.

Rok po inwazji na Polskę w 1939 roku Niemcy utworzyli getto o powierzchni nieco ponad trzech kilometrów kwadratowych.

Było to największe getto II wojny światowej.

Wielu Żydów zmarło z głodu i chorób, a większość ocalałych wysłano do obozu zagłady w Treblince na wschód od stolicy Polski.

Niemcy stłumili powstanie z niezwykłą brutalnością i spalili całą okolicę, obracając ją w gruzy i popiół.

Z okazji 80. rocznicy planowane są różne wydarzenia, m.in. wywiady z ocalałymi, koncerty, projekcje filmów i spektakle teatralne.

Galeria Kordegarda prezentuje wystawę przedmiotów codziennego użytku odnalezionych niedawno w getcie, która opowiada o życiu Żydów w Warszawie podczas wojny.

„To są jakby głosy z zakopanego miasta, dochodzące spod naszych stóp” – powiedział AFP Jacek Konik, jeden z kuratorów wystawy.

Muzeum Historii Żydów Polskich Polin ma osobną ekspozycję z nigdy wcześniej nie pokazywanymi zdjęciami getta wykonanymi przez polskiego strażaka.

Pozwalają spojrzeć na getto z innej perspektywy, ponieważ do tej pory większość zdjęć getta była fotografowana przez nazistów i pokazywała je niemieckimi oczami.

Zaprezentowana zostanie również zrekonstruowana wersja wojennego tramwaju dla mieszkańców getta, z żółtą gwiazdą zamiast numeru linii.