15 października tego roku. Stany Zjednoczone, Polska i Litwa będą obchodzić 200. rocznicę śmierci bojownika o wolność, generała Tada Kościuszki. Polska ogłosiła rok 2017 rokiem T. Kościuszki. Syn Wolności zostanie uhonorowany także na Litwie. Lokalny klub Panevėžys „Tēviškė” rozpoczyna projekt mający na celu uczczenie pamięci T. Kościuszki. Wydarzenia odbędą się w Litewskim Muzeum Narodowym, Bibliotece Publicznej Okręgu Kowieńskiego i Bibliotece Publicznej G. Petkevičaitė-Bitė Poniewieskiego Powiatu. Ma to solidną podstawę. W 2016 roku nakładem wydawnictwa „Algimantas” ukazała się książka „Synowie wolności Tadas Kościuszki” autorstwa litewskiej dyplomaty i ambasador w Szwajcarii Valentiny Zeitler. Bojownik o wolność Stanów Zjednoczonych, Polski i Litwy.”

Zarząd Klubu „Tėviškė” zaprasza Departament Dziedzictwa Kulturowego Ministerstwa Kultury do włączenia się w projekt – odsłonięcia tablicy pamiątkowej w Wilnie, przy ulicy T. Kościuszki, na Wilii.

Przy tej okazji wypada przypomnieć najważniejsze daty w życiu T. Kościuszki. Tadaś urodził się 4 lutego 1746 roku w miejscowości Kosów, w litewskim obwodzie braskim (dawne LDK, obecnie na Białorusi). w szlacheckiej rodzinie Tekle Rotomskiej i Ludvikosa Kościuszki. Studiował w warszawskim korpusie kadetów, będąc stypendystą króla SAPoniatowskiego – w Akademii Wojskowej Wersalu w Paryżu, w Akademii Marynarki Wojennej w Brześciu. Uzyskał specjalizację inżyniera wojskowego. W 1774 powrócił na Litwę, a wkrótce do Paryża.

Po ogłoszeniu przez Amerykę niepodległości w 1776 r. T. Kościuszki wstąpił do armii amerykańskiej w Paryżu na prośbę amerykańskiego polityka i pisarza Benjamina Franklina (1706-1790). Walczył z Anglikami. W latach 1776-1784 jako doskonały dowódca taktyki bojowej odniósł z sukcesem zwycięstwa pod Rhode Island, Yorktown i Nowym Jorkiem. Armia amerykańska pokonuje Brytyjczyków pod Saratogą (1777). Prezydent USA George Washington (1732-1799) nadał obywatelstwo amerykańskie dowódcy wojskowemu T. Kościuszce. Został adiutantem i najbliższym doradcą naczelnego wodza. W 1784 powrócił do ojczyzny. Mieszkał w majątku odziedziczonym od Sechnovičiusa w województwie Naugarduk. Pięć lat później, w 1789 r. – rozpoczął służbę wojskową w armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Otrzymał stopień generała. W 1792 r. brał udział w walkach z konfederacją targowicką i armią rosyjską. Przewodził powstaniom polskim i litewskim. Został odznaczony Orderem Orła Bałtyckiego. Przewodził powstańcom krakowskim. Został ranny w bitwie pod Macejowicami, dostał się do niewoli rosyjskiej i był więziony w Twierdzy Pietropawłowsk w Rosji. W więzieniu spędził dwa lata. Po śmierci carycy Katarzyny II został w 1796 roku zwolniony i udał się do Ameryki. Po dwóch latach wrócił do Europy, zostawiając cały swój majątek biednym. Mieszkał najpierw we Francji, a w ostatnich latach w Szwajcarii, w miejscowości Zoloturno. Samotnym i zmęczonym generałem opiekowała się rodzina Zeltnerów. W zamian za tę opiekę T. Kościuszka uczył córkę właścicieli, Emilię, francuskiego, niemieckiego, geografii i historii. Ich syn Franz – historie. W wolnym czasie grał na pianinie i pisał listy do ukochanej. Uwielbiał spacery brzegiem rzeki Aro. Skontaktowano się z lokalnymi mieszkańcami. 15 października 1817 zmarł T. Kościuszko, wiek 71 lat. Zostawił testament. Napisał do swojej ukochanej siostry w sprawie posiadanej nieruchomości w Polsce. Fundusze, które posiadał w banku szwajcarskim, przekazał rodzinie Zeltnerów, stowarzyszeniu biednych. Na swój pogrzeb przeznaczył dwa tysiące franków pod warunkiem, że trumnę poniesie sześciu biednych mieszkańców miasta. Prosił, żeby go pochowano w Polsce. Szczątki spoczywają w katedrze na Wawelu w Krakowie.

Jak pisze prof. Egidijus Aleksandravičius: „XVIII w. W pamięci diaspory litewskiej w Stanach Zjednoczonych postać Tada Kościuszki walczącego o wolność i niepodległość swojej nowej ojczyzny nieuchronnie jawi się jako postać monumentalnego bohatera. Ten potomek szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego i zagorzały bojownik o ideały wolności, Tadaś Kościuszka, związany jest z Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Jest Litwinem i Polakiem. Stał się symbolem wolności nie tylko dla Litwinów, Polaków, Francuzów i Amerykanów. »

W 1928 r. społeczność litewska w Stanach Zjednoczonych obchodziła 110. rocznicę śmierci generała T. Kościuszki. Pozostała wiadomość dla MSZ Chicago. Konsul A. Kalvaitis napisał: „Ostatnio w prasie był spór między Litwinami a Polakami w sprawie obywatelstwa Kościuszki. Litwini twierdzą, że Kościuszka jest Litwinem i na poparcie swojej tezy znaleźli w państwowej księgarni gdzieś w Waszyngtonie książkę pt. „Listy Kościuszki”. W tej książce Kościuszki przyznaje, że pochodzi z Litwy i czuje się Litwinem. Spór ten może nie ma praktycznego znaczenia, ale propagandowo przynosi nam wiele korzyści, ponieważ spór ten rozprzestrzenił się już w prasie amerykańskiej, gdzie co jakiś czas publikowane są fragmenty tych sporów. W ten sposób amerykańska opinia publiczna odkrywa, że ​​gdzieś na obrzeżach Bałtyku leży małe państwo, które wydało na świat takich sławnych ludzi w historii Ameryki jak Kościuszko. Spór jeszcze się nie zakończył. » (E. Aleksandravičius. 2013, s. 97, 98)

Valentina Zeitler, litewska dyplomata i ambasador w Szwajcarii, pisze w swojej książce, że imię generała T. Kościuszki jest uwiecznione na całym świecie, a także w Kownie i Wilnie. Wyspa niedaleko Alaski w USA nazwana na cześć T. Kościuszki, hrabstwo w stanie Indiana, miasto w stanie Mississippi, najwyższa góra w Austrii, ulice zabudowane pomnikami w Polsce, asteroida 90698 nazwana w 2015 roku. ( Valentina Zeitler. Synowie Wolności, Tadas Kościuszki, Bojownik o Stany Zjednoczone, Wolność Polski i Litwy, Algimantas, 2016, s.158).

„Postać generała T. Kościuszki wydaje się datowana na XVIII w. Znak końca emigracji litewskiej – pisze prof. E. Aleksandravičius – udowadniający w dziejach diaspory wkład Litwinów (a także Polaków) do walk o wolność i niepodległość Stanów Zjednoczonych” (E. Aleksandravičius. 2013, s.97, 98).

Przygotowano według tygodnika „Respublika”