W najnowszej 247-stronicowej książce historyka Mindaugasa Balkausa znajduje się szczegółowe studium tego, jak Kowno stało się Kownem, a słowo litewskie zabrzmiało na ustach mieszczan.

kolejna książka

Historyk Kowna dr. Pan Balkus niewątpliwie wie dużo więcej o swoim rodzinnym mieście niż ktokolwiek inny. Starszy bibliograf Powiatowej Biblioteki Publicznej w Kownie napisał kilka artykułów na temat Kowna, wraz z rodakiem z Kowna Feliksem Zinevičiusem wydał książkę „Ulica Vlado Putvinskiosa: fakty historyczne i wspomnienia”, a są tylko dni , pan Balkus przedstawił publiczności monografię „Jak Kowno stało się Kownem”.

W miarę upływu tygodnia autor podarował swojej macierzystej uczelni najnowszą książkę – Uniwersytet Witolda Wielkiego w Małej Sali. Książka, której okładka przedstawia trójjęzyczny znak drogowy, który wisiał wówczas w Kownie, bada, jak język litewski i współczesna litewska tożsamość narodowa rozprzestrzeniały się i utrwalały w mieście w okresie międzywojennym.

Baby: Najnowsza książka pana Balkausa to efekt ponad rocznej pracy. (Zdjęcie pułku Zakshensk)

Monografia pokazuje, w jaki sposób uczniowie różnych narodowości radzili sobie z nauką języka litewskiego i bada rozwój litewskich placówek oświatowych. Książka wyjaśnia, w jaki sposób język litewski był utrwalany podczas procesów naukowych i studiów w szkołach wyższych. Analizie poddano wzrost nabożeństw w języku litewskim w kościołach katolickich i ewangelicko-luterańskich w Kownie. Wreszcie, książka ujawnia pozytywną rolę, jaką w szerzeniu języka litewskiego odegrały jednostki armii litewskiej stacjonujące w Kownie oraz członkowie Związku Strzelców Litewskich.

Zmiany w Kownie zaczęły być odczuwalne po około dwóch miesiącach, kiedy to miasto stało się tymczasową stolicą.

Mała fabuła

Do 1918 r. Kowno nie istniało – nazwa Kowno była na ustach większości mieszkańców. Ludzie mówili głównie po rosyjsku, katoliccy mieszczanie mówili po polsku. w 1897 r. według spisu w Kownie mieszkało tylko 5,8%. Litwinów i około 1% Sasów. Większość ludności litewskojęzycznej zamieszkiwała suwalską część Kowna – Aleksote i okolice.

1918-1920 Litwa musiała nawet walczyć z trzema wrogimi mocarstwami: Rosją Sowiecką, Bermontami i Polską. 2 stycznia 1919 r. Rząd Tymczasowy Litwy, Rada Państwa Litewskiego i inne władze centralne musiały w trybie pilnym opuścić Wilno i przenieść się do Kowna z powodu bezpośredniego zagrożenia ze strony Armii Czerwonej. Tak więc na samym początku 1919 r. Kowno nieoczekiwanie stało się na ponad dwie dekady tymczasową stolicą państwa litewskiego. Zdaniem autora książki okres istnienia Niepodległego Państwa Litewskiego oznaczał jakościową i ilościową zmianę w życiu Kowna. 1919-1940 Kowno było centrum życia politycznego, kulturalnego i duchowego Litwy i wraz z Kłajpedą pełniło rolę centrum gospodarczego. W Kownie zgromadziła się elita społeczeństwa litewskiego, rozwijając nowoczesną litewską kulturę narodową.

„Zmiany w Kownie zaczęły być odczuwalne po około dwóch miesiącach, kiedy miasto stało się tymczasową stolicą” – powiedział Balkus. W mieście, w którym do tej pory rzadko słyszano słowo litewski, język litewski zaczął być popularny.

w 1918 r. Litwini, którzy doszli do władzy politycznej w odrodzonym państwie litewskim, przystąpili do realizacji swojej wizji – stworzenia Litwy Litewskiej, czyli litewskiego społeczeństwa i przestrzeni publicznej. W tym celu konieczna była znacjonalizacja społeczeństwa regionu – zlitowienie wynarodowionych Litwinów i zmuszenie mniejszości narodowych do lojalności, czyli do zaakceptowania dominacji Litwinów w państwie, poszanowania litewskiej kultury narodowej i język litewski, który po raz pierwszy w historii stał się językiem państwowym.

Zmiany roku

W czasie I wojny światowej w większości miast Litwy skupiły się skupiska inteligencji litewskiej. Prowadząc aktywną działalność kulturalno-oświatową coraz więcej osób niezdecydowanych narodowo lub niezdecydowanych zaczęło identyfikować się ze współczesnym narodem litewskim. Coraz więcej ludzi zaczęło uważać się za Litwinów. Oczywiście niektórzy robili to w celach osobistych, na przykład w celu zdobycia lepszej pracy lub możliwości zdobycia wykształcenia.

„Niezwykle ważne było nauczenie mieszkańców Kowna języka i jak najszersze posługiwanie się nim. Podam kilka przykładów. XX wiek Na początku lat 30. na Žaliakalnym budowano nowy kościół Zmartwychwstania Pańskiego. w 1923 r. ustalono porządek nabożeństw dodatkowych, zgodnie z którym w niedzielę nabożeństwa miały być odprawiane po litewsku, a następnego dnia po polsku. Na tej podstawie można stwierdzić, że na Žaliakalnym powszechne było używanie języka polskiego”, kontynuując prezentację książki, pan Balkus podzielił się wspomnieniami urodzonego w Kownie historyka Edvardasa Gudavičiusa na temat sytuacji językowej tego regionu w XX wieku. w 4 dekadzie. Według pana Balkausa część Žaliakalnis po lewej stronie alei Savanorių była robotnicza, więc mówiono tam po polsku. Po prawej stronie znajdowały się domy mieszkalne przedsiębiorców i meblarzy, w których dominował język litewski. Ta część Žaliakalnis została zurbanizowana w XX wieku. 3-4 dekady.

„Według E. Gudavičiusa dzieci polskojęzycznych rodziców zaczęły coraz częściej rozmawiać z rówieśnikami po litewsku, mimo że w domu nadal mówiły po polsku. Tak widzimy siłę szkoły litewskiej!” – kontynuował prezentację książki przez autora.

Stopniowo liczba Litwinów w mieście zaczęła wzrastać. w 1923 r. według spisu w Kownie mieszkało prawie 59%. Litwinów, aw 1938 było ich już 61,4 proc. Głównym powodem jest migracja do Kowna i przyrost naturalny ludności. Ludzie posiadali dokumenty tożsamości z litewskimi nazwiskami. Ulice oznakowano tabliczkami z litewskimi nazwami, języka litewskiego używano także w szkołach elementarnych, gimnazjach i instytucjach publicznych.

„Kowno, które stało się Kownem, to efekt dziesięcioleci ewolucji. W 1918 r. litewskość tego miasta była zjawiskiem peryferyjnym, aw latach 40. już dominowała” – mówi autor książki. Zapytał, czy nie jest mu smutno, że z powodu lat odchodziło się od słowa litewskiego, autor książki niewiele mówił: „W okresie międzywojennym idee narodowe były bardzo popularne, a teraz – globalizacja. Angielski i inne tendencje”.

Baby: Najnowsza książka pana Balkausa to efekt ponad rocznej pracy. (Zdjęcie pułku Zakshensk)

Bezpłatna publikacja

Monografia prezentowana w Małej Auli Uniwersytetu Witolda Wielkiego (VDU) jest efektem wielu lat. Został on przygotowany po ukończeniu pracy dyplomowej 2012-2017 „Lituanizacja społeczeństwa i przestrzeni publicznej miasta Kowna 1918-1940” przygotowanej podczas wspólnych studiów VMU i Uniwersytetu w Kłajpedzie.

„Monografia nie powstałaby bez pomocy technicznej i przydatnych informacji” – autor podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do powstającej publikacji. Szczególne podziękowania kieruję do kierownika naukowego rozprawy prof. dr Jonas Vaičenonis, przewodniczący komisji doktorskiej, prof. wykwalifikowany dr Egidijus Aleksandravičius, prof. wykwalifikowany dr At Jūrates Kiaupieni, Wydział Historyczny Uniwersytetu Witolda Wielkiego, Gminę Biblioteki Publicznej Powiatu Kowieńskiego, Państwowe Archiwum Obwodowe w Kownie, gdzie autor spędził setki godzin.

Wydanie monografii wsparła Fundacja 16 Lutego. Narodziła się dzięki wydawnictwu VDU i pracownikom Vitae Litera UAB. Wydrukowana w kilkuset egzemplarzach, dystrybuowana bezpłatnie.